Vì sao đề thi tốt nghiệp giống đề luyện thi?

(Giáo dục&Đời sống) – Sau nửa năm kể từ khi có phản ánh về đề thi tốt nghiệp THPT môn sinh trùng với đề luyện thi, Bộ GD-ĐT vẫn đang ‘xem xét’ trong khi một số chuyên gia dự đoán có thể có kẽ hở từ ban ra đề.

Thầy Đức Hiền (hệ thống Học Mãi) là người đầu tiên đối sánh các mã đề thi môn sinh do Bộ GD-ĐT ra và nội dung ôn tập có tên VIP40 cùng với video bài giảng của thầy giáo Phan Khắc Nghệ (phó hiệu trưởng Trường THPT chuyên Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh, ngay sau khi kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2021 diễn ra. Kết quả do thầy Hiền cung cấp là giống nhau đến trên 90%.

Có dấu hiệu bất thường

Thông tin này sau khi được chuyển đến Bộ GD-ĐT hồi đầu tháng 8-2021, Bộ GD-ĐT đã thành lập tổ công tác liên ngành (của Bộ GD-ĐT và Bộ Công an). Theo một thành viên trong tổ chuyên gia làm việc theo yêu cầu của tổ công tác liên ngành thì họ bao gồm những người có chuyên môn được mời để trực tiếp đối sánh, kiểm tra.

Ngoài cách đối sánh như thầy Đức Hiền đã làm, tổ chuyên gia này được tiếp cận, đối sánh với các đề gồm câu hỏi thô được chốt duyệt, xuất ra từ máy tính của ban ra đề thi. Từ các đề thô, ban đề xây dựng đề thi chính thức.

Kết quả đối sánh cho thấy nội dung ôn tập của thầy Nghệ ở bản PDF VIP40 và các video bài giảng giống trên 97% với 4 đề thi thô. Đây là các đề được sử dụng để làm đề thi chính thức cho kỳ thi tốt nghiệp năm 2021. Cụ thể, 39/40 câu trùng với nội dung ôn tập của thầy Nghệ. Với thông tin xác minh, tổ chuyên gia này kết luận có dấu hiệu bất thường.

Thành viên tổ chuyên gia cũng cho biết họ đã hoàn tất việc xác minh ngay trong nửa đầu tháng 8-2021, có nghĩa cách đây hơn 4 tháng. Nhưng nội dung xác minh đã không được công bố công khai, cũng không được thông tin cho những người/đơn vị đã chuyển nội dung tố giác hoặc có thư phản ánh. Cả thầy Phan Khắc Nghệ – người đang chịu sự hoài nghi liên quan tới chuyện “lộ đề thi” – cũng chưa được thông báo.

Khó có chuyện ngẫu nhiên

Theo một chuyên gia về khảo thí, quy trình xây dựng đề thi trắc nghiệm dựa trên ma trận đề thi. Ban làm đề có thể lấy câu hỏi từ ngân hàng đề thi để tạo nên các đề thô, khoảng 10 – 15 đề, từ đó sẽ xây dựng đề thi chính thức. Nhưng các câu hỏi theo các mức độ tương ứng với ma trận khi lấy từ đề thô sẽ phải chỉnh lý, có thể sửa chữa, thay đổi.

“Nếu làm đúng như vậy thì sẽ rất khó có chuyện đề thi chính thức và các đề thô lại cùng giống trên 90% với bài ôn tập của giáo viên bên ngoài, kể cả trường hợp giáo viên đó tham gia gửi câu hỏi xây dựng ngân hàng đề thi. Việc này rất khó hiểu” – chuyên gia này cho biết.

TS Lê Viết Khuyến, trưởng ban hỗ trợ chất lượng giáo dục Hiệp hội các trường ĐH – CĐ Việt Nam, cũng cho rằng đề thi chính thức cấp quốc gia sẽ phải có quy trình chặt chẽ, không thể trùng lặp với một tỉ lệ quá lớn với đề luyện thi của giáo viên được.

“Giáo viên có thể tham gia đóng góp câu hỏi xây dựng ngân hàng đề, nhưng mỗi người sẽ chỉ được mời làm câu hỏi ở một phần nội dung kiến thức. Các câu hỏi thô qua quy trình xử lý, được chuyển vào các ô khác nhau theo độ khó. Khi làm đề thi, câu hỏi được rút ra từ ngân hàng và xáo trộn để tạo mã đề khác nhau, nên khó có thể có chuyện ngẫu nhiên giống nhau giữa đề thi và đề ôn tập” – ông Khuyến cho biết.

Cũng theo ông Khuyến dự đoán thì có hai trường hợp có thể xảy ra với việc “trùng đề” này: Đề thi môn sinh của Bộ GD-ĐT bị lộ hoặc tổ làm đề lấy luôn câu hỏi của giáo viên luyện đề cho vào đề thi chính thức (sai quy trình)…

Cần có thời hạn cụ thể công bố công khai

Áp lực từ báo chí khiến ngày 23-12 Bộ GD-ĐT lần đầu lên tiếng về việc này kể từ sau khi tổ chức kiểm tra, xác minh. Tuy nhiên, nội dung phát ngôn của lãnh đạo Bộ GD-ĐT chỉ cho biết “đang xem xét trách nhiệm cá nhân, tổ chức có liên quan để xử lý theo quy định” và sẽ rà soát các khâu của kỳ thi, trong đó có khâu ra đề, để điều chỉnh làm tốt hơn.

“Tôi thấy không thỏa đáng. Đã gần nửa năm, việc này cần được xác minh rõ ràng từ phía Bộ GD-ĐT về việc có không chuyện giống nhau giữa đề và bài luyện thi trên 90%. Mặc dù nhiều người có thể tự so sánh khi đề thi và bài ôn luyện đều được chia sẻ nhiều trên mạng xã hội, nhưng vẫn cần một xác nhận của cơ quan có trách nhiệm cao nhất về đề thi quốc gia” – một giáo viên môn sinh tại Hà Nội bày tỏ quan điểm.

Còn thầy giáo Đức Hiền, người đầu tiên có ý kiến về “sự giống nhau” này, cho biết đã gửi email cho bộ trưởng Bộ GD-ĐT nhưng cũng chỉ được thông tin lại cách đây hơn một tháng rằng bộ đang xem xét, xử lý.

Theo một số chuyên gia giáo dục, trước khi bộ “xem xét xử lý trách nhiệm các cá nhân liên quan” thì bộ cần xác minh để khẳng định có sai phạm liên quan tới đề thi không? Sai phạm nằm ở đâu?

Có không chuyện lộ đề thi, hay sai sót nằm trong quy trình xây dựng ngân hàng đề thi, quy trình ra đề thi, bảo mật đề thi? Những chuyên gia này cũng cho rằng Bộ GD-ĐT cần có một thời hạn cụ thể để công bố việc này công khai, không thể trả lời chung chung rồi tiếp tục rơi vào im lặng.